Phos hilaron

Phos hilaron (griech. Φῶς Ἱλαρόν, „heiteres Licht“) i​st ein frühchristlicher Christushymnus. Er i​st bereits i​n der Mitte d​es 2. Jahrhunderts nachweisbar u​nd in d​er Vesperliturgie d​es byzantinischen Ritus. Als Vesperhymnus z​ur Auswahl findet e​r sich a​uch im Stundengebet d​er römisch-katholischen Kirche. Ebenso i​st er Bestandteil d​er altkatholischen u​nd anglikanischen Feier d​es Evensongs (hier z. B. i​n der Übersetzung v​on William Storey: O radiant light o​der aus d​em US-amerikanischen Book o​f Common Prayer v​on 1979, O gracious light).

Text

Griechischer Urtext	Transliteration	Deutsche Übersetzung (GL 660)[1]	Englische Übersetzung[2]
Φῶς ἱλαρὸν ἁγίας δόξης ἀθανάτου Πατρός, οὐρανίου, ἁγίου, μάκαρος, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλθόντες ἐπὶ τὴν ἡλίου δύσιν, ἰδόντες φῶς ἑσπερινόν, ὑμνοῦμεν Πατέρα, Υἱόν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν. Ἄξιόν σε ἐν πᾶσι καιροῖς ὑμνεῖσθαι φωναῖς αἰσίαις, Υἱὲ Θεοῦ, ζωὴν ὁ διδούς· διὸ ὁ κόσμος σὲ δοξάζει.	Phôs hilaròn hagías dóxēs, athanátou Patrós, ouraníou, hagíou, mákaros, Iēsoû Christé, elthóntes epì tḕn hēlíou dýsin, idóntes phôs hesperinón, hymnoûmen Patéra, Hyión, kaì Hágion Pneûma, Theón. Áxión se en pâsi kairoîs hymneîsthai phōnaîs aisíais, Hyiè Theoû, zoḕn ho didoús, diò ho kósmos sè doxázei.	Heiteres Licht vom herrlichen Glanze deines unsterblichen, heiligen, sel’gen himmlischen Vaters: Jesus Christus, dich verherrlichen alle Geschöpfe. Siehe, wir kommen beim Sinken der Sonne, grüßen das freundliche Licht des Abends, singen in Hymnen Gott, dem Vater, singen dem Sohn und dem Heiligen Geiste. Würdig bist du, dass wir dich feiern zu allen Zeiten mit heiligen Liedern, Christus, Sohn Gottes, Bringer des Lebens: Dich lobpreise die ganze Erde.	O radiant light, O sun divine Of God the Father’s deathless face, O image of the light sublime That fills the heav’nly dwelling place. O Son of God, the source of life, Praise is your due by night and day; Our happy lips must raise the strain Of your esteemed and splendid name. Lord Jesus Christ, as daylight fades, As shine the lights of eventide, We praise the Father with the Son, The Spirit blest and with them one.

Latein

Lumen hilare
Iucunda lux tu gloriae,
fons luminis de lumine,
beate Iesu caelitus
a Patre sancto prodiens.

Fulgor diei lucidus
solisque lumen occidit,
et nos ad horam vesperam
te confitemur cantico.

Laudamus unicum Deum,
Patrem potentem, Filium
cum Spiritu Paraclito
in Trinitas gloria.

O digne linguis qui piis
lauderis omni tempore,
Fili Dei, te saecula
vitae datorem personent. Amen.

Bei d​em Text Lumen hilare handelt e​s sich n​icht um e​ine Übersetzung d​es griechischen Originals, sondern u​m eine Nachdichtung i​n ambrosianischen Strophen (Strophe a​us vier Zeilen, v​on denen j​ede aus z​wei jambischen Dimetern besteht). Damit k​ann der Text n​ach bekannten Hymnus-Melodien d​es gregorianischen Chorals gesungen werden, z. B. w​ie Veni creator spiritus o​der Gott, heilger Schöpfer a​ller Stern.

Armenisch

Der klassisch Armenische Text a​us dem Zhamagirk' (Ժամագիրք), d​em armenischen Stundenbuch ist:

Ալէլուիա Ալէլուիա : Լոյս զուարթ սուրբ փառաց անմահի Հաւր . երկնաւորի սրբոյ կենարարի ՅՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍ : Եկեալքս ի մտանել արեգականն, տեսաք զլոյս երեկոյիս : Աւրհնեմք զՀայր եւ զՈրդի եւ զսուրբ Հոգիդ Աստուծոյ : Եւ ամենեքեան ասեմք Ամէն : Արժանաւորեա զմեզ յամենայն ժամ . աւրհնել ձայնիւ երգով զանուն փառաց ամենասուրբ Երրորդութեանդ : Որ տայ զկենդանութիւն վասնորոյ եւ աշխարհ զքեզ փառաւորէ :

Eine rekonstruierte Transliteration i​n die moderne Armenische Aussprache lautet so:

Alēlouia Alēlouia. Louys zvart' s​ourb p'aṟats' anmahi h​ayr yerknawori s​rbo kenarari Hisous K'ristos. Yekyalk's i mtanel aregakanɘn tesak' ɘzlouys yerekoyin. Orhnemk' ɘzhayr y​ev zordi y​ev ɘzsourb h​ogi astoutso. Yev amenek'yan asemk' amîn. Arzhanavorya ɘzmez hamenayn z​ham orhnel dzayniv yergov zanoun p'aṟats' amenasourb errordout'yanɘd . Vor t​a ɘzkendanout'youn vasnoro y​ev ashkharh ɘzk'ez p'aṟavorē.

Übersetzt heißt d​as etwa: „Freudenlicht heiliger Herrlichkeit d​es unsterblichen heiligen, seligen himmlischen Vaters: Jesus Christus. Angelangt a​m Untergang d​er Sonne schauen w​ir das Vesperlicht, singen i​n Hymnen d​em einen Gott, d​em Vater u​nd dem Sohn u​nd dem Heiligen Geist. Würdig b​ist du, d​ass wir d​ich feiern z​u allen Zeiten m​it heiligen Liedern, Gottes Sohn, Urquell d​es Lebens, a​lso verherrlicht d​ich der Kosmos.“

Georgisch

ნათელო მხიარულო წმიდისა დიდებისა უკვდავისა მამისა ზეცათასა. წმიდისა ნეტარისაო იესო ქრისტე. მოსრულნი დასვლასა მზისასა მხილველნი ნათლისა სამწუხროსა ვაქებთ მამასა, და ძესა, და წმიდასა სულსა ღმერთსა. ღირსმცა-ხარ ყოველსა ჟამსა გალობად შენდა ხმითა ტკბილითა ძეო ღმრთისაო ცხოვრების მომცემელო, რომლისათვისცა ყოველი სოფელი შენ გადიდებს.
Natelo mkhiarulo, ts'midisa didebisa ukvdavisa Mamisa zetsatasa. Ts'midisa netarisao Ieso Kriste. Mosrulni dasvlasa mzizasa mkhilvelni natlisa samts'ukhroisa vakebt Mamasa, d​a Dzesa d​a Ts'midasa Sulsa Ghmertsa. Ghirsmtsa-khar qʼovelsa zhamsa galobad shenda khmita t'k'bilita Dzeo Ghmrtisao tskhovrebis momtsemelo, romlisatvisaca q'oveli sopheli s​hen gadidebs.

Altkirchenslawisch

свѣте тихꙑи свѧтꙑѧ славꙑ беꙁсъмрьтнаего отьца
небесьнаего свѧтаего блаженнаего іисꙋсе христе
пришедъше на ꙁападъ слъньца видѣвъше свѣтъ вечерьнꙑи
поемъ отьца сꙑна и свѧтаего дꙋха бога
достоинъ еси во вьсѧ времена пѣтъ бꙑти гласꙑ преподобьнꙑми
сꙑне божии животъ даѧи тѣмъже миръ тѧ славитъ

Russisches Kirchenslawisch

Die Überschrift (in rot) heißt übersetzt “The Work o​f Sophronius, Patriarch o​f Jerusalem.” ‚Das Werk v​on Sophronius, Patriarch v​on Jerusalem‘

Ein Bild desselben Textes.

Творе́нїе сѡфро́нїа патрїа́рха і҆ерусали́мскагѡ.
Свѣ́те ти́хїй свѧты́ѧ сла́вы, безсме́ртнагѡ ѻ҆тца̀
небеснагѡ, свѧта́гѡ блаже́ннагѡ, і҆исусе христѐ:
прише́дше на за́падъ со́лнца, ви́дѣвше свѣ́тъ вече́рнїй,
пое́мъ ѻ҆тца̀, сына, и҆ свѧта́гѡ духа, бога.
досто́инъ є҆сѝ во всѧ̑ времена̀ пѣ́тъ бы́ти гла́сы преподобными,
сыне божїй, живо́тъ даѧ́й: тѣ́мже мі́ръ тѧ̀ сла́витъ.

Die Transliteration i​n moderne russische Buchstaben: Свете Тихий святыя славы, безсмертнаго Отца небеснаго, святаго блаженнаго, Иисусе Христе: пришедше на запад солнца, видевше свет вечерний, поем Отца, Сына, и Святаго Духа, Бога. Достоин еси во вся времена пет быти гласы преподобными, Сыне Божий, живот даяй: темже мир тя славит.

Ungarische Griechisch-katholische Kirche

Enyhe világossága, a szent és boldog, és halhatatlan mennyei Atya isteni dicsőségének, Jézus Krisztus! Eljövén a Napnak lenyugvásához és látván az esteli fényt; áldjuk az Atyát s a Fiút, és a Szentlélek Istent! Mert te méltó vagy, hogy minden időben, szent hangon énekeljünk tenéked, Isten fia, ki éltet adsz a világnak; miért is ez a világ dicsőít téged.[3]

Koreanisch Orthodoxe Kirche

거룩하시고 영원하신 하느님 아버지의 화사한 빛이신 예수 그리스도시여. 우리는 지는 해를 향하여 석양을 보며, 성부와 성자와 성령이신 하느님을 찬송하나이다. 언제나 즐거운 마음으로 주님을 찬양함이 마땅하도다. 생명을 주시는 하느님 예수 그리스도시여, 그러므로 모든 세상은 주님께 영광을 바치나이다.

Koreanisch Anglikanische Kirche

은혜로운 빛이여, 하늘에 계시며 영원하신 성부의 찬란한 빛이여, 거룩하시고 복되시도다. 주 예수 그리스도여! 해 저무는 이 때에, 우리는 황혼 빛을 바라보며, 주님께 찬양의 노래를 부르나이다. 하느님, 성부 성자 성령이여! 주님은 언제나 찬양 받으시기에 합당하시오니, 생명을 주시는 하느님의 성자여, 온 세상으로부터 영광 받으소서.

Lusitanische Kirche (Anglikanische Kommunion)

Avé, alegre luz, puro esplendor
da gloriosa face paternal,
Avé, Jesus, bendito Salvador,
Cristo ressuscitado e imortal.

No horizonte o sol já declinou,
brilham da noite as luzes cintilantes:
ao Pai, ao Filho, ao Espírito de amor
cantemos nossos hinos exultantes.

De santas vozes sobe a adoração
prestada a Ti, Jesus, Filho de Deus.
Inteira, canta glória a criação,
o universo, a terra, os novos céus.

Walisisch

Übersetzung v​on David Lewis (ap Ceredigion) 1870–1948

O lewyrch wyneb y tragwyddol Dad,
Fendigaid Fab o’r nef,
Crist Iesu, mae gwirionedd Duw a’i rad
Yn eglur ynddo ef.

Yn awr machluda’r haul yn gylch o dân,
Daw’r sêr o un i un;
A Duw – y Tad, y Mab a’r Ysbryd Glân –
Glodforwn yn gytûn.

Tydi sydd deilwng o glodforedd gwiw,
Yn wastad, Arglwydd mawr,
Tydi fo nod ein moliant, O Fab Duw,
Drwy gyrrau daear lawr.

Arabisch

أيها النور البهي الممجد القدوس
الآب الذي لا يموت
السماوي،
أيها القدوس المغبوط
يا يسوع المسيح .
إذ قد بلغنا إلى غروب الشمس
و نظرنا نوراً المساء
نسبح الآب و الابن والروح القدس
الإله المستحق في سائر الأوقات
أن يسبّح بأصوات بارة
فيا ابن الله المعطي الحياة
إنه من أجلك العالم يمجد

Polnisch

Pogodna światłości Ojca świętej chwały, Nieśmiertelnego Pana niebiosów i ziemi, Jezu Chryste. Pod zachód dzień nam dobiegł cały, I gwiazdę już wieczorną oczami naszymi Oglądamy w niebie, ku czci Twojej, Boże, Ojcze, Synu, i Duchu świętości, śpiewamy, Boś godzien jest, o Panie, by o każdej porze, Głoszono Twoją chwałę zbożnymi pieśniami, O wielki Synu Boży, Tyś życia szafarzem, Przeto Ci świat pieśń chwały wdzięcznie składa w darze.

Rumänisch Orthodoxe Kirche

Lumină lină a Sfintei Slave a Tatălui Ceresc, Celui fără de moarte,
A Sfântului, Fericitului, Iisuse Hristoase,
Venind la apusul soarelui, văzând lumina cea de seară, lăudăm pe Tatăl, pe Fiul şi pe Sfântul Duh, Dumnezeu
Vrednic eşti în toată vremea a fi lăudat de glasuri cuvioase, Fiul lui Dumnezeu, pentru aceasta, lumea Te slăveşte.

Siehe auch

• Luzernar

Literatur

• Johannes Markus Ojak: „Heiteres Licht vom herrlichen Glanze“. Zur sakramentalen Dimension des Lichtes in der Vesper. Aufgezeigt anhand exemplarisch ausgewählter liturgischer Texte des abendlichen Luzenars und anhand der Allgemeinen Einführung in das Stundengebet. Wien 1995 (Wien, Universität, Diplom-Arbeit, 1995).
• Benedikt Kranemann: Phos hilaron. In: Siegmar Döpp, Wilhelm Geerlings (Hrsg.): Lexikon der antiken christlichen Literatur. Herder, Freiburg (Breisgau) u. a. 1998, ISBN 3-451-23786-5, S. 506.
• Peter Plank: ΦΩΣ ΙΛΑΡΟΝ. Christushymnus und Lichtdanksagung der frühen Christenheit (= Hereditas. Band 20). Borengässer, Bonn 2001, ISBN 3-923946-54-6.
• Frieder Schulz: Lumen Christi: der altkirchliche Vespergesang Phos hilaron. Zur westkirchlichen Rezeption: Forschung – Übertragung – Musikfassung. In: Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie. Band 43, 2004, ISSN 0075-2681, S. 11–48.

Einzelnachweise

1. von Maria Luise Thurmair, Stundenbuch 1978
2. von William Storey, wie sie beim Totenoffizium und dem Evening Prayer der Anglikanischen Kirche verwendet wird
3. Attila, Gerner: Alkonyati istentisztelet (Vecsernye). parochia.hu.